YUNAN DÖNEMİ

ARKAIK-KLASİK ÇAĞ

OLBİA - ASTAKOZ

1 - ILK DÖNEM.

Izmit'in içinde bulunduğu, eski Yunanlılar la Romalıların «BİTHYNIE Bitinya dedikleri coğrafi bölgenin M.Ö. XII. yüzyıla kadar döne mi karanlıklar içindedir. O kadar ki eski tarihçi ter bile, bize kadar ulaşan olgular üzerinde ya mlmalara, çelişmelere düşmüşlerdir.

Kuzeybatı Bitinya'daki İzmit ile körfezinin ilk uluslar göçünde Doğu-Batı arasında köprü lük yapması M. 6. XII. asrın başlarına rasla maktadır. Bu, Yunan kökenli «PHRYGIE» Frik- lerin «BOSFOROS» Boğazlar yolu ile Anadolu ya sarkarak Hitit leri yenilgiye ugrattıkları, son- radan kendi adlarım verdikleri yöreyi yurt edindikleri dönemdir. Bu güne kadar Izmit çev resinde ele geçen arkeolojik kalıntı ve bulun tuların değerlendirilmesi sonucu, bölge başlan guc tarihini M.Ö. XII. yüzyıl kabul etmek ge rekmektedir.

Trakya'dan Anadolu içlerine göçen Frikler, daha sonra «MYSIENS» Misya Idar vb. Izmit çevresinin ilk belirli halkıdır. Bölgede ele ge çen «Arkaik Çağ> paraları, etnik yapıtlar bu ger ceği dile getirmektedir?

2- OLBIA - ASTAKOZ.

M.Ö. VIII Yüzyıla kadar süren bu göçler süresince MEGARA dan İzmit dolaylarına ge lip yerleşen göçmenler, bugünkü adı ile Baş is- kele, Seymen arasında bir Kent cumhuriyeti kurdular. Deniz ve kara ulaşımının en uygun

1. OLBIA - ASTAKOZ / Bağımsız Kent devleti Astakoz'un ilk parasi. (M.O. 712)

ist. Ark. Müzesi

yerinde kurulan bu koloniyel kent, dolaylarının tarıma da yatkın olmasına karşın, bir deniz li mam olarak gelişti. Hemen her kent devletinde olduğu gibi yöresi surla çevrildi. Dolaylarında

1 Örneğin : Bitinya bölgesinde ilk oturanlara ilişkin ARGONAUTES «Arganot» lar, BEBRYCES «Bebriss ler, MYSIENS «Misyan lar gibi selişik

savlar, OLBİA ile ASTAKOZ'un ayrı ayrı iki kent, ya da ayni kentin iki adı olarak gösterilmesi vb. gibi.

Anadoluda yerleşen en eski uluslar, bir si re Kocaeli bölgesinde de oturmuş olabilir. Bazı kent adlarında «SS, «NTH», «ND, gibi Hititlere Özgü harf guruplarının bulunması, bu çevrede Hi titlerin de oturduğu kanısını uyandirmaktadır. Nedir ki bu savları kanıtlayacak bilimsel belgeler

yoktur.

BİTHYNİE,

3 - ASTAKOZ DA SAVAŞLARLA YERLESMELER

M.Ö. 676 yılında İskitlerin kuzeyden bas. kolari sonucu KIMMER'ler ilk yerleştikleri Kaf kasyayı terkederek Anadolu yolu ile güney ve

2 ATHENA / Iskender dönemi (MO) 336-323) A. Oztüre Kol.

el konulan topraklar eşit parçalara bölünerek, sonradan gelen gemenlere dağıtıldı.

Coğrafi darumunun uygunluğundan ötürü kısa süre içinde, Marmara ve Karadeniz tica retine egemen olan bu kent devleti. M. Ö. 712 yılından itibaren para basmaya başlamıştır. Ba- gımsiz devlet olmanın ilk belirtisi para basmak olduğuna göre, bu kent devletinin resmen kuru kuşu M. Ö. 712 olarak kabul olunmalıdır!

Bu kent'de basılan ilk paranın bir yüzünde, kentin koruyucu tanrıçası OLBIA'nın resmi, di ger yüzünde kent devletinin armasi. ISTA KOZ - ASTAKOZ resmi bulunmaktadır. Bu nedenle bazı tarihçiler kente (Schir tanrıçasının adımdan ötürü) OLBIA, bazı tarihçilerde, kent armasındaki istakoz resminden ölürü ASTAKOZ adını yakıştırmışlardır. Azınlıkta kalan bazı ta rihçiler ise (Ulusal çabaseverlikle) Hititlerin bir kolu AST boyundan ötürü ASTLARIN KO. YC = ASTAKOZ iddiasında bulunmuşlardır. Karadeniz kayılarında (Rusya güneyinde) Ak denizde (Silifke yöresinde) OLBIA adını ta- siyan kentler olduğu dikkate alındıkta, Izmit'in ilk adını ASTAKOZ. kabul etmek yerinde olur". Nitekim Klasik çağda Atina devletine vergi ve reno köloniyel kentler listesinde de Izmit'in ilk adı ASTAKOZ olarak geçmektedir, Olbia kent devleti adının kisa aralarla başka tanrilara inanan boylar tarafından ele geçirilmesi sonucu Astakoz dönüşmesi de duştinülebilir

.

Asta: koz'un ARGONOTLAR tarafından işgal döneminde öl- dürülen kralları POLLUX'un anisına (Bugünkü Başis. kele bölgesinde) kurdukları tapınaktan çıkan sunak.

4. POLLUX SUNAĞI / (M. O. VII - VI Yüzyıl)

Izmit Müzesis

4 Şehirlerin resmen kurulmalarının başlangi cini, ilk para basımı tarihine baglama kurali dik kate sandikta: Roma (M. O. 753), Astakoz «İz mit (M.Ö. 712), Chalcedone Kadiköy(M.Ö. 677), Byzantion Istanbul (M.Ö. 660) tarihleri

ile ilk dört sırayı kapsar, 6 a- Bazı tarihçilere göre, Megaradan gelen göçmenlerin başkanlarının adı Astakoz olduğu için, kente bu ad verilmiştir.

- Bazıları bu kenti Ast ulusunun kurdugu nu, Megaralıların sonradan gelerek, bu kente (Ast ların Köyü anlamına) Astakoz adını verdiğini

iddia eder. -Mitolojik değerlendirmeye göre: 

batıya göçe başladılar. Yolları üzerindeki Frik boyları ile savaşarak sonunda Calatyaya, SANGARÍUS» Sakarya kıyılarına yerleştiler. Bu yeni yerleşmeler Anadolu ulusları içinde si kışmayı gerektirdiğinden Astakinos (Izmit) kör fezine aktılar: Karadan ve denizden Kimmer- lerle sarılan Astakoz, bu kuşatmaya dayanami yarak, düştü. Bir süre Astakoz ile dolaylarına egemen olan Kimmerler sonunda Trakya'dan gelen TREN lerin baskısı kurşısında Avrupaya geçtiler.
genin dillere destan perisi Olbia, deniz tanrısı Poseidonla evlenir. Bu evlilikten, nur topu gibi bir oğlan dünyaya gelir. Astakoz adını verdikleri çocukları, döneminin bileği bükülmez kahramanı olur. Ülkeler fetheder, sonunda anasının babası. na aşık olduğu körfezin ucunda bir kent kurarak adını verir.» Anadolu uluslarının her kentin bir koruyucu meleği olduğuna değinen inancası var. dır. Şehir adının Olbia'dan Astakoz'a dönüşümü nü bu efsane, bir bakıma doğrulamaktadır.

d - Çok değişik bir efsaneye göre : «Zama nimizdan binlerce yıl önce kendilerine bir kent kurmak üzere göç eden bir gurup insanın yolu, döne dolaşa Astakoz'un kurulduğu yöreye varır.

Mola vermek üzere durdukları bu yerde ilk avla dıkları dev bir istakoz olur. Karınlarını doyuran bu istakoz'un anısına burayı yurt edinirler. Şü kür adağı olarak da kurdukları bu kente karınla. rini doyuran hayvanın adını verirler: Astakoz.>>

e - Bir söylentiye göre; daha önceleri Mega ra'da Tep kentinde oturan Ispartalılardan ASTA KOZ, ilk Olimpiyat'a katıldıktan sonra hakkının yenmesi nedeni ile yurdunu taraftarları ile terke der. Bu günkü İzmit'in karşısını yurt edinerek adını verir.

Astakoz ile Olbia Yı ayrı ayrı iki kent ola- rak inceleyen tarihçilere de raslanmaktadır. Ch. Texier Vb...

NICOMEDIA (Izmit) TARİHİ

Astakoz bu tarihden sonra Trer'ler ile Frik boylarından THYNIEN Tinyalıların akın ve yerleşmelerine uğramıştar. (M.Ö. 500 - 490)

On yıldır Tinyalların başkenti iken Yuna nistan üzerine yürüyüşleri sırasında iki yıl da Pers'lilerin eline geçti. (M.Ö. 450 - 479)

Astakoz Pers yönetiminden hayli zarar gör- di. Ancak Salamis, Bataia yenilgileri üzerine, Tinyallarca geri alınarak. yönetimi Atina'ya yağlı bir kent oldu. (M.Ö. 454)

M.Ö. 454 yılında Atina'ya her yıl vergi vermekle yükümlü (Kolonivel Astakoz Kenti), ödeme gücünün azaldığı M.Ö. 455 de PERIK LES tarafından onurlandırıldı. Atina Devleti

yöneticisi Perikles, devletinin sarsılan para gas cünü artırmak amacı ile çıktığı Marmara, ka radeniz gezisi sırasında Astakoz'a da uğramis bulunuyordu. Kent yillar süren istila ve kusat. malardan harap ve fakir dilşmüştii Onurlu bir geçmişi olan Astakozun yürekler acısı bu bia line üzülen Perikles. verdiği buyrukla kentin onarılmasmı sağladı. Atina dan yeni göçmenler getirterek Astakoz'a yerleştirdi. Bu davranıs As takoz a güç vermiş, kısa süre içinde kalkımarak Yunan kolonileri arasındaki, seçkin durumum yeniden ele almasını sağlamıştır.

M.Ö. 377 yılından M.Ö. 357 yılma kadar devam eden kalkınma dönemi, Bitinyenlerin baskısı ile sona ermiştir.

Bitinya devletinin temelini atan BIAS in As takoz u karadan ve denizden kuşatmaya başla ması bu tarihe rastlamaktadır.

M.Ö. 315 yılında Kral ZIPOETES, Zipitis döneminde, «CALCEDONIA» Kalkedonya" ile bir kuşatmaya dalia uğradı. Suriye Kralı «ANTI- GONOS, Antigon, bir Yunan koloni devleti ol.

M. Ö, 454 yılından «Kendilerini dilşmanların akın ve halsız davranışlarından korumak koşulu Ales yılda Atina'ya 9.000 drahmi vermegi yukum: lenmişlerdir. Ancak Atina'nın garantisine karşın Astakoz, sik sık başta Bitiniyenler olmak üzere türlü uluslarla savaşmak zorunda kalmış, kent za inan zaman oturulmaz duruma gelmiş, bu neden le de Atina'ya yükümlendigi vergiyi ödeyemez ol muştur. O kadar ki Astakoz'un ödediği vergi, bazı yıllar bin drahmiye kadar düşmüştür. Bu, Atina mn Astakoz'un ugradıgı saldırılara yeteri kadar ilgilerimedigi, bu nedenle de vergi aliminda anla- yiş gösterdiği biçiminde yorumlanmıştır.

* Calzedonia «Kadıköy İlk halkının, Asta kinos körlerinin kuzey yöresindeki bu yerler gl bi: Fenikeliler oldugu sanilmaktadır. 1942 - 1952 yılları arasında Fikirtepe'sinde yapıları kazilarda ole gocen belgesel kalıntılar, bu kaniyı kuvvetlen älrmektodir.

Ancak bilimsel tarih açısından ilk oturanlar: Megara göçmenleridir. M. ố. 58 yılında kesin olarak burayn yerleşerek bir kent cumhuriyeti kurmuşlardır. Daha sonraki asırlarda kinci de recede bir deniz kenti olarak varlığını sürdür- mastür Romalılar döneminde de bir süre bagimu 11 Imuşsa da, M. S. 2. yüzyılda bu ba gumsalığını da yitirerek, doğrudan doğruya Ro- ma'ya bağlanmiştır. II. Constantine döneminde iki yüz bini aşan Konstantinople'nin varoşlarında kinci bir liman niteliğini korumuştur.

BITHYNIE (Bitinya)

BÖLGE SINIRLARI – İLK YURT EDİNMELER - BİTİNYENLER

1 - BITINYA'NIN SINIRLARI.

Doğuda : «SANGARIUS» Sakarya nehri. (2. Dönemde «HERACLIA Karadeniz Ereğ. li'si)

Batıda : «RHYNDAKUS» Rindakoz (Atra. nos - Adırnaz da denir) çayı, «APOLLONI- ATIS» Apolyont gölii.

Kuzeyde : Istanbul Boğazının bitiminde de nize ulaşan «RHEBAS» Irva çay'ından (Önce- leri Karasu. Sonraları Karadeniz Ereğli'sine) kadar Karadeniz.

Güneyde: Genellikle «PHRYGIE, Frikya denilen bölgenin kuzey sinırı ile çevrili bölge Bitinya'nın kapsadığı alan sayılmıştır. Bu alana, ilk önceleri (Buralarda ilk yerle.

sen BEBRYCES'lerden ötürü) «BEBRYCIE Bebrisiye, sonraları BİTHYNIENS) Bitinyen denilen «THRACES» Trak boyların egemenli ği altına girmesinden ötürü, Bitinya denilmiştir.

2 - BITINYA'DA ILK ULUSLAR.

Yukarda sınırları belirlenen bölgenin ilk sahipleri Frik boylarindan Bebris'lerdir. Genel likle Bitinyanın deniz kıyılarında yerleşmeyi yeğ tutan Bebris'lilerin Bitinyenlerden olmadıkları

1 Bitinya'nın sınırları daima değişikliğe uğra. mıştır. Zaman zaman doğu kuzeyde Kızılırmak, batı güneyde Menderes nehirlerine kadar uzamış tır. Uzun sür doğu güneyde Rindakos (Susigir: lik) nehri Bitinya ile Misya arasında sınır kabul olunmuştur.

kesinlikle anlaşılmıştır. HOMORES'un ünlü Truva savaşlarını yansıtan destanında Bebri

Canların kurtaranlar da Karadeniz Ereğlisi do. Javlarında daha bir süre varlıklarını korudular:

3.-- BITINYENLER :

Bitinya arazisi uluslar göçü boyunca çesit. li uluslar tarafından zorlanmış: zaman zaman işgal edilmiş, bu kargaşa asırlar boyu devam edegelmiştir. Bitinyanın ilk etnik ulusu yukarda açıkladığımız gibi bir Frik boyu olan Bebridl. lerdir. Arganotların etkisile daha sonra Karade niz Ereğlisine, oradan da diğer Frik boylar ile birlikte Anadolu içlerine sarkarak, yurt edirdik leri yöreye FRIKYA adini vermişlerdir.

Biri yerli Bebris, diğeri Trakya kökenli Göçmen Bitinya'lı zamanla kaynaşmış bir ulus niteliğinde kurdukları Greko Trak devleti ile varlıklarını uzun süre devam ettirmişlerdir Istilacı niteliğinde gelen Trakya kökenli Bi

tiniyenlerden;

1) «MARIANDYNIENS» Mariandiler, Bi- tinya'nın doğu bölgesi olan Sakarya'nın dökül-

diiğü yerlere cgemendiler.

AUTOANTONYM

V OCRAJORONOY

* Astakoz dolaylarının k halkı olan Beb: rislerin İspanya Bobrisleri ile ortak yanlarının bulunması muhtemeldir Bu kaynaşma (Bugünku anlamda) bilingli

degildir. Ayni yöreyi yurt edinme, ortak alın yazı

S1, çeşitli degisimlere karşın din, dil birligini

koruma gibi nedenler halkları zorlamış, yeni bir

ulus niteliğinde devlet kurulması sağlanmıştır.

(A.O.)

2) «CAUCONES» Coconlar, Peleponez den gelen bu Trak boyu göçebe olarak tanın mışlardır. Önceleri Lüleburgaz da yerleştikten sonra Bartın Çayı kıyılarına göçtüler. Bir süre burada oyalandıktan sonra Kastamonu yöresine egemen oldular

3) «THYNİENS» Tinyalılar, Astakinoz körfezi, Byzantion boğazı Karadeniz'in meyda na getirdiği (Osmanlı döneminde Kocaeli adı verilen) yarımadaya egemendiler.

4) «MYSİENS» Misiyenler, Uludağ, Ni kaia (Iznik) gölü dolaylarına egemendiler. (Egemenliklerini uzun süre devam ettirdikle inden bu bölgeye MİSYA denilmiştir.)

Bu Trak boyları, Bitinya'da ilk yerleşen Bebrislerle kaynaşmışlar, BİTİNYEN denilen birleşik bir ulus niteliğini kazanmışlardır.

4 - BİTİNYENLERİN KRALLIK DÖNEMİNE GEÇİŞİ.

Bitinya bölgesinin kesin olarak Bitinyenler ce egemenlik altına alınmasından sonra, Misya bir süre «CRESUS» Krezusun eline geçti. Bu nedenle Misiyenler, Astakoz dolaylarına göçtü ler. Ancak Lidya krallığının çökmesi üzerine Perslerin eline geçen yurtlarına, büyük kayıp lar vermek bahasına sahip olabildiler. Yine bu arada :

Yunanista'nın küçük bir ülke olması, nüfu sunun hızla artması, arazisinin çoğalan halka yetmemesi, ticaret ve sanayiin gelişmesi sonucu, ham madde kaynaklarına ulaşmak için göç men olarak bir bölümü Bitinya'ya yerleşti.

Lidya ve Pers istilåları ile bitik düşmüş Bitinya'ya bu göçmenler yeni bir hız vermişse de, Bosforos kıyılarında gelişen Byzantion, Kalkedon'un ara zilerini işgal etmesine engel olamadılar. Şehir ler yağmalandı, halkı ya toptan ya da kısmen yok edildi. Yine bu arada Bitinya kentlerinin bir çoğu «XENOPHON» ordusunun «ONBİNLE RİN» geçişi sırasında büyük kayıplara uğra mıştır.

Ardarda gelen baskın ve yenilgilere rağmen Bitinyalılar devlet olma yolunda cesaretlerini kırmamışlardır. Nitekim girdikleri egemenlikler den ilk olanakla sıyrılmasını başarmışlardır. İş te bu kargaşa döneminin sonlarında Bitinya Va lisi DEDALSES, Astakoz'u Perslerin elinden kurtararak (Prenslik niteliğinde) monarşik bir devletin temellerini attı. Bitinya krallığının çe kirdeğini atan Prens Dedalses'in egemenliği «ALEXANDRE» İskenderin, Anadolu'daki Pers egemenliğini ortadan kaldırmasına kadar devam etti. Ölümü üzerine Bitinya ÖZERK BİR KRALLIK oldu.

4 Cocon'ların İskit kökenli olduğu da iddia edilmektedir. Homerus ünlü destanında bu boy. dan söz eder. Yakın zamana kadar (40-50 yıl ön. cesine) Kastamonu çevresinde Coconyat denilen gezici bir kabile vardı. Göçebe boy'lara (Bu Bitin yen Boy'dan ötürü) Cocon denilmesi mümkün ol. duğu gibi, Bitinyen boy'un son kalıntısı olması da muhtemeldir. (A.Ö.)

Kullanılan kaynaklar ; Avni ÖZTÜRE İzmit Tarihi Kitabından.

Yorumlar